«Έστ' ήμαρ ότε Φοίβος πάλιν ελεύσεται καί ές αεί έσεται».


Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2010

Ο ΗΡΩΑΣ, Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ, Ο ΠΕΛΩΨ ...

Ο Πέλοψ λοιπόν αφού έκανε γυναίκα του την Ιπποδάμεια,  γέννησε απ' αυτήν τους δύο περισσότερο γνωστούς, πρωταγωνιστές της προϊστορίας, Ατρέα  και Θυέστη. Ακόμη από την Νύμφη Αξιόχη, η οποία όπως μας λέει ο Σταγειρίτης μάλλον ήταν και η πρώτη του γυναίκα, γέννησε τον Χρύσιππο, τον οποίο και υπεραγαπούσε. Επίσης ως παιδιά του αναφέρονται και ο Κοπρέας, Πιτθέας,η Πλεισθένη η Τροιζήνα, Αλκάθους ο Ιππάλκιμος, η Λυσιδίκη, Νικίππη και η Αμφίβια. Κάποια από αυτά τα παιδιά λέγεται πως τα είχε κάνει με μια άλλη Νύμφη,  την Δαναϊδα,  όπως επίσης ως παιδιά του αναφέρονται κάποιος Πέλοπας και Κλέωνας.
Στα Ηλειακά του  Παυσανία  ( 8,2) διαβάζουμε πως, τα παιδιά αυτά σκορπίστηκαν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο «…Πέλοπος δ τν παίδων σκεδασθέντων ξ λιδος ν πσαν τν λλην Πελοπόννησον…»  και απ’ αυτά προήλθαν άλλοι λαοί και βασίλεια, λ.χ. η Τροιζήνα μας παραπέμπει στην περιοχή της Αργολίδος την Τροιζηνία στην οποία ανήκει και η Ερμιόνη και ήταν γνωστό βασίλειο της περιοχής. Ο Πίνδαρος τους απογόνους αυτούς, του Πέλοπα, τους ονομάζει Λαγέτες εξ’ αιτίας αυτής της διασκορπίσεως η οποία έγινε αιτία να δημιουργηθούν διάφοροι λαοί και ως ηγέτες αυτών, τα παιδιά του Πέλοπα έλαβαν τον χαρακτηρισμό αυτό ( λαός + ηγέτης).  Είναι αυτοί που όπως είχαμε γράψει παραπάνω,  είχαν ως λάβαρό τους το σημάδι του λευκού ώμου, ανάμνηση της σωτηρίας του πατέρα τους Πέλοπος.
Η μεγάλη αγάπη που έτρεφε όμως ο Πέλοψ προς τον Χρύσιππο είναι λογικό να έχει προξενήσει τον φθόνο στα άλλα δύο παιδιά του, τους γιούς της Ιπποδάμειας,  που είχαν μείνει κοντά στον πατέρα τους ( άρα όντως η Ιπποδάμεια πρέπει να ήταν η τελευταία του γυναίκα ),  ένα μίσος το οποίο ως φαίνεται καλλιεργούσε με τον τρόπο της και η μητέρα τους,  που έβλεπε πως απ' αυτήν την αδυναμία κινδύνευε να πάει το βασίλειο του πατέρα της Οινομάου, κληρονομιά στον Χρύσιππο και όχι στους νόμιμους απογόνους- κληρονόμους
 , Ατρέα και  Θυέστη. «…τν δ πποδάμειάν φασιν ς Μιδέαν τν ν τ ργολίδι ποχωρσαι, τε το Πέλοπος π τ Χρυσίππου θανάτ μάλιστα ς κείνην χοντος τν ργήν…»(Παυσανίου Ηλειακά, Β΄μέρος, κεφ.20,παραγρ.7)
 Την πίστη αυτή αποδείκνυε το γεγονός που συνέβη όταν ο Λάϊος είχε απαγάγει τον Χρύσιππο και ο Πέλοψ για να τον πάρει πίσω έκανε πόλεμο. «… δ ( Λάϊος ) ν Πελοποννήσ διατελν πιξενοται Πέλοπι, κα τούτου παδα Χρύσιππον ρματοδρομεν διδάσκων ρασθες ναρπάζει…» ( Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη, Βιβλίο Γ΄, κεφ.5,παραγρ.5).
Άρα λογικό φαινόταν να έχει αυτόν υπ' όψιν, ως διάδοχο, ο Πέλοπας. Γι' αυτό η Ιπποδάμεια έπεισε τους γιούς της να τον σκοτώσουν κάτι που όντως πραγματοποίησαν τα δύο αδέρφια και αφού σκότωσαν τον Χρύσιππο, πέταξαν το σώμα του σ' ένα φρεάτιο. Όμως αυτό αποκαλύφθηκε και όταν το είδε ο Πέλοψ κυνήγησε, τόσο τα παιδιά του όσο και την μητέρα τους και σύζυγό του Ιπποδάμεια, δίνοντάς τους την κατάρα να αλληλοσκοτώνονται αυτοί και οι απόγονοί τους.
Να λοιπόν που ερχόμαστε σε ακόμη μια  κατάρα, μετά από εκείνη που τους κληροδότησε ο παππούς τους Τάνταλος, αλλά και εκείνη του ηνιόχου Μυρτίλου.  Μια κατάρα που έρχεται απ' ευθείας από το στόμα του ίδιου τους του πατέρα. Το πόσο σημαντικό ρόλο θα παίξει θα το δούμε στην συνέχεια.
Όσον αφορά την Ιπποδάμεια έρχεται στην Μιδέα της Αργολίδος όπου και όπως μαθαίνουμε από τον Παυσανία (Ηλειακά, Β΄, κεφ.20,παραγρ.7),  είναι το μέρος που πεθαίνει. Αργότερα οι Ηλείοι πήραν τα οστά της και τα μετέφεραν στην Ηλεία όπου τα έθαψαν στην Άλτιν της Ολυμπίας. Λέγεται όμως πως πιθανόν μετά από κάποιο χρησμό που έλαβε ο Πέλοψ να είναι εκείνος που τα μετέφερε. «…
τν δ πποδάμειάν φασιν ς Μιδέαν τν ν τ ργολίδι ποχωρσαι ατο δ στερον κ μαντείας κομίσαι φασ τς πποδαμείας τ στ ν λυμπί…»

Ο Πέλοψ που επέκτεινε συνέχεια το βασίλειό του ήθελε να κατακτήσει και την Αρκαδία και έτσι ήρθε σε πόλεμο με τον Στύμφαλο. Όμως επειδή δεν μπορούσε να τον νικήσει προσποιήθηκε τον φίλο και με δόλο σκοτώνει τον Στύμφαλο. Διαμελίζει το σώμα του και σκορπίζει τα μέλη του σε διάφορα σημεία. Από αυτό το γεγονός λέγεται πως επήλθε αφορία,  ένα είδος μάλλον τιμωρίας για την ανόσια πράξη που έκανε. Το μαντείο δε,  όταν ήρθε να πάρει χρησμό για το τι πρέπει να κάνει ώστε να εξαγνιστεί,  του απάντησε πως πρέπει να προσευχηθεί ο Αιακός ώστε να σταματήσει το κακό. Ο Αιακός ήταν ο βασιλιάς της Αίγινας γιός του Δία και της Αίγινας. Ήταν γνωστός για την σοφία του, την ευλάβεια και την δικαιοσύνη του. Μάλιστα μετά τον θάνατό του λέγεται ότι έγινε δικαστής στον Άδη.
Ο Πέλοψ πέθανε σε μεγάλη ηλικία και αφού είχε βασιλέψει πενήντα εννέα χρόνια. Τον τίμησαν μετά τον θάνατό του ως Θεό, με τιμές ισάξιες, με αυτές του Διός, και είχαν κτίσει πολλά ιερά αφιερωμένα σ' αυτόν.
Επ’ αυτού διαβάζουμε στον Παυσανία : «…προτετιμημένος στν Πέλοψ π λείων σον Ζες θεν τν λλων…»  (Παυσανίου Ηλειακά, κεφ.13,παραγρ.1)
«…νέθεσαν δ κατέρωθεν παρ τν Δία Πέλοπά τε…» ( 24,7)
Αλλά και ο Ηρακλής είχε αφιερώσει ναό προς τιμή του Πέλοπος, τιμώντας τον ως τέταρτος απόγονος του, όπως αναφέρει ο Παυσανίας στα Ηλειακά : «…τοτο πονεμαι τ Πέλοπι ρακλς μφιτρύωνος λέγεται: τέταρτος γρ δ πόγονος κα οτος ν Πέλοπος…» (13,2)
«…τούτοις μν δ νταθά στι τ μνμα, κα τν Πέλοπα, νίκα τν Πισαίων σχε τν ρχήν, φασν ναγίζειν ατος ν πν τος…» (Ηλειακά μέρος Β΄,21,11)
Τα οστά του δε,  τα φύλαγαν σε χάλκινη κιβωτό. Υπάρχει εδώ μια ιστορία σχετικά με την ωμοπλάτη του Πέλοπα η οποία λέει τα εξής:
 Όταν πολεμούσαν στην Τροία οι Αχαιοί το μαντείο είπε πως δεν θα έπεφτε η πόλη αν δεν έφερναν τα οστά του Πέλοπα στο πεδίο της μάχης. Κάτι που έκαναν αλλά μονάχα με το οστό της ωμοπλάτης. Όταν μετά την άλωση γύριζαν το οστό στην Ελλάδα το καράβι που το μετέφερε έπεσε σε τρικυμία και βυθίστηκε, μαζί με αυτό και η ωμοπλάτη. Αυτό συνέβη κάπου στην Εύβοια όταν μετά από χρόνια ένας ψαρά ο Δαρμάμενος το ψάρεψε μες τα δίχτυα του. Το θαύμασε τόσο πολύ για το μέγεθός του ( λένε ότι ο Πέλοψ ήταν πολύ ψηλός και επιβλητικός) ώστε το έθαψε στην άμμο και πήγε στο Μαντείο να ρωτήσει σε ποιόν ανήκει. Τον ίδιο καιρό είχε πέσει μια αρρώστια στην Ηλεία και είχαν και αυτοί στείλει στους Δελφούς απεσταλμένους, να πάρουν χρησμό. Τότε η Πυθία είπε να φυλάξουν τα οστά του Πέλοπα και στον ψαρά να παραδώσει  την ωμοπλάτη. Πράγματι οι Ηλείοι έδωσαν στον ψαρά μεγάλες αμοιβές για να πάρουν πίσω το οστό και μάλιστα έκαναν αυτόν και τους απογόνους του φύλακες της κιβωτού των οστών του Πέλοπα.
Για το γεγονός αυτό, γράφει σχετικά ο Παυσανίας στα Ηλειακά (κεφ. 13, παραγρ. 4-6):
«…λέγεται δ κα τοιοτον: μηκυνομένου το πρς λί πολέμου <τος λλησιν,> προαγορεσαι [δ] ατος τος μάντεις ς αρήσουσιν ο πρότερον τν πόλιν, πρν ν τ ρακλέους τόξα κα στον παγάγωνται Πέλοπος. οτω δ μεταπέμψασθαι μν Φιλοκτήτην φασν ατος ς τ στρατόπεδον, χθναι δ κα τν στν μοπλάτην σφίσιν κ Πίσης τν Πέλοπος: ς δ οκαδε κομίζοντο, πόλλυται περ Εβοιαν κα νας π το χειμνος τ στον φέρουσα τ Πέλοπος. τεσι δ στερον πολλος μετ λωσιν λίου Δαμάρμενον λιέα ξ ρετρίας φέντα δίκτυον ς θάλασσαν τ στον λκύσαι, θαυμάσαντα δ ατο τ μέγεθος χειν ποκρύψαντα π τν ψάμμον. τέλος δ ατν φικέσθαι κα ς Δελφούς, του τε νδρς τ στον εη κα τι χρηστέον ατ διδαχθναι δεησόμενον. καί πως κατ πρόνοιαν το θεο τηνικατα <πρεσβεία> παρν λείων πανόρθωμα ατούντων νόσου λοιμώδους: νεπεν ον σφισιν Πυθία, τος μν νασώσασθαι Πέλοπος τ στ, Δαμαρμέν δ ποδοναι τ ερημένα ατ λείοις. καί ο τατα ποιήσαντι λλα τε ντέδοσαν λεοι κα Δαμάρμενόν τε ατν κα πογόνους τος κείνου φύλακας σφς εναι το στο…»
Δηλαδή: « Λέγεται επίσης και ετούτο: Επειδή παρετείνετο ο κατά της Τροίας πόλεμος, οι μάντεις προείπαν στους Έλληνες ότι δεν θα κυριεύσουν την πόλη αν δεν φέρουν προηγουμένως τα τόξα του Ηρακλέους και το οστούν του Πέλοπος. Κατόπιν τούτου λοιπόν, λέγεται εκάλεσαν στο στρατόπεδο τον Φιλοκτήτη, μετέφεραν δε από την Πίσα την ωμοπλάτη του Πέλοπος. Όταν οι Έλληνες επέστρεφαν στην πατρίδα τους, το πλοίο το οποίο μετέφερε το οστό του Πέλοπα βυθίστηκε λόγω τρικυμίας κοντά στην Εύβοια. Ένας ψαράς από την Εύβοια, ο Δαμάρμενος ανέσυρε από την θάλασσα με τα δίκτυα του το οστό, το οποίο το θαύμασε για το μέγεθός του, το κράτησε και το έκρυψε στην άμμο. Εντέλει ο ψαράς αυτός πήγε στους Δελφούς να παρακαλέσει να του πούν ποιού ανθρώπου ήταν εκείνο το οστό και τι έπρεπε να το κάνει. Κατά θεία πρόνοια την ίδια εποχή είχε μεταβεί στους Δελφούς μια αποστολή των Ηλείων για να ζητήσει τρόπο απαλλαγής της χώρας από την μαστίζουσα αυτήν, λοιμώδη ασθένεια. Η Πυθία λοιπόν χρησμοδότησε στους μεν Ηλείους να παραλάβουν και να επαναφέρουν στην χώρα τα οστά του Πέλοπος, εις δε τον Δαρμάμενο να παραδώσει το εύρημά του στους Ηλείους. Ο Δαμάρμενος έκανε όπως του είπε η Πυθία, οι δε Ηλείοοι τον αντάμεψαν και με το να τον διορίσουν φύλακα των οστών του Πέλοπα, αυτόν και τους απογόνους του…» (Εκδόσεις Κάκτος)

Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2010

ΠΕΛΟΨ Ο ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΡΑΤΑΙΟΣ ...

Και μετά τον Τάνταλο και το τραγικό τέλος του στην ανθρώπινη ζωή γιατί εκεί στην άλλη, στα Τάρταρα, τέλος καθώς λέγεται, δεν υπήρξε, παρά μια αέναη τιμωρία,  έρχεται στην βασιλεία αλλά και στο προσκήνιο, ο υιός του,  ο Πέλοψ που με την επέμβαση των Θεών σώθηκε, όπως αναφέρει ο Απολλόδωρος στην Βιβλιοθήκη του:
« …ὅτι Πέλοψ σφαγες ν τ τν θεν ράν κα καθεψηθες ραιότερος ν τ ναζωώσει γέγονε, κα κάλλει διενεγκν Ποσειδνος ρώμενος γίνεται, ς ατ δίδωσιν ρμα πόπτερον· τοτο κα δι θαλάσσης τρέχον τος ξονας οχ γραίνετο…» (Επιτομή,κεφ.2, παρ. 3)
Ο Πέλοψ λοιπόν έμαθε περί της αρματοδρομίας που είχε ανακοινώσει ο Οινόμαος ο βασιλιάς της Πίσας στην Ήλιδα ο οποίος επειδή δεν επιθυμούσε να παντρέψει την πανέμορφη κόρη του ( σύμφωνα με κάποιον χρησμό θα τον φόνευε ο γαμβρός του), οργάνωσε τις αρματοδρομίες και όποιος τον νικούσε σε αυτές θα γινόταν και γαμβρός και βασιλιάς της Πίσας.
Ο Οινόμαος ποντάριζε εκ του ασφαλούς σε αυτούς τους αγώνες αφού τα άλογά του ήταν δώρο του πατέρα του Θεού Άρη («...χων γρ πλα τε κα ππους παρ ρεος θλον τίθει τος μνηστρσι τν γάμον…» Απολλοδ. Βιβλιοθ. Επιτομη κεφ. 2, παρ. 4), και φυσικά ανίκητα σ' οποιαδήποτε μάχη ή αγώνα. Ο πονηρός Πέλοπας όμως, γιός του Ταντάλου δεν ήταν; Τι άλλο από πονηρή και ύπουλη σκέψη θα έκανε έ; Θα μου πείτε πονηρά λειτουργούσε και ο Οινόμαος έτσι το πράγμα κατά κάποιο τρόπο αντισταθμίζεται... Ο πονηρός λοιπόν Πέλοπας χρηματίζει έναν δούλο του Οινομάου υπεύθυνο του άρματος του βασιλιά της Πίσας και φθείρει τον έναν τροχό του άρματος. Λέγεται όμως,  πως η Ιπποδάμεια μόλις είδε τον Πέλοπα τον ερωτεύτηκε και εκείνη ήταν που έπεισε τον δούλο του πατέρα της, Μύρτιλο να βοηθήσει τον Πέλοπα. «…ού( του Πέλοπος) το κάλλος ιδούσα η Ιπποδάμεια έρωτα έσχεν αυτού και πείθει Μύρτιλον, τον Ερμού παίδα συλλαβέσθαι αυτώ…» (Απολλοδ. βιβλιοθ. Επιτομή, κεφ. 2 παρ. 6).  Έτσι όταν συναγωνίζεται ο Οινόμαος με τον Πέλοπα με την μεγάλη ταχύτητα που είχαν αναπτύξει οι ίπποι του φεύγει ο τροχός τσακίζεται το άρμα και ο Οινόμαος ο οποίος εκσφενδονίζεται , πέφτει νεκρός. Έτσι νίκησε στον αγώνα και έτσι έκανε γυναίκα του την Ιπποδάμεια ο Πέλοψ.
«…ὄπισθεν δέ στι το ναο τάφος Μυρτίλου. τοτον ρμο παδα εναι Μυρτίλον λέγουσιν λληνες, νιοχεν δ ατν Ονομά: κα πότε φίκοιτό τις μνώμενος το Ονομάου τν θυγατέρα, μν πείγετο Μυρτίλος σν τέχν το Ονομάου τς ππους, δ ν τ δρόμ τν μνηστρα, πότε γγς γένοιτο, κατηκόντιζεν. πποδαμείας δ ρα μν κα ατς Μυρτίλος, ς δ τν γνα τόλμως χων πεκε κα νιόχει τ Ονομά. τέλος δ κα ναφανναι το Ονομάου προδότην φασν ατν παχθέντα ρκοις, ς ο νύκτα Πέλοψ μίαν πποδαμεί συγγενέσθαι παρήσει. ναμιμνήσκοντα ον τν ρκων Πέλοψ ξέβαλεν κ τς νεώς: Φενεται δ το Μυρτίλου τν νεκρ κβληθέντα π το κλύδωνος λέγουσιν νελόμενοι θάψαι, κα νύκτωρ κατ τος ναγίζουσιν ατ…» ( Παυσανία Αρκαδικά, κεφ. 14, παραγρ. 10-11) 
Ο Μυρτίλος ήταν γιός του Ερμή και άριστος ηνίοχος, ώστε τον είχε ο Οινόμαος πάντα στο άρμα του. Αγαπούσε και αυτός την Ιπποδάμεια αλλά δεν τόλμησε να συναγωνισθεί με τους υπόλοιπους μνηστήρες. Μετά την προδοσία προς τον Οινόμαο και τον θάνατο αυτού, ο Πέλοπας μαζί με την αρπαγή της Ιπποδάμειας πήρε μαζί του και τον Μυρτίλο. Όμως όταν σταμάτησαν στον Γεραιστό της Εύβοιας, για να φέρει νερό ο Πέλοπας της Ιπποδάμειας, ο Μυρτίλος προσπάθησε να την αποπλανήσει. Το λέει αυτό η Ιπποδάμεια του Πέλοπα, όταν γύρισε και εκείνος σκότωσε τον Μυρτίλο, ρίχνοντάς τον στην θάλασσα. Ο Μυρτίλος καθώς έπεφτε στην θάλασσα καταράστηκε τον Πέλοπα αλλά και την γενιά του. « … δ ιπτούμενος ρς θετο κατ το Πέλοπος γένους…» ((Απολλοδ. βιβλιοθ. Επιτομή, κεφ. 2 παρ. 8). 
 Το πτώμα του Μυρτίλου, που παρασύρθηκε από τα ρεύματα, βρήκαν στις ακτές τους οι Φενεάτες, και από αυτό το γεγονός ονομάστηκε το Πέλαγος Μυρτώο. Οι Φενεάτες τιμούν τον Μυρτίλο με νυκτερινές τελετές μια φορά τον χρόνο.
Έπρεπε όμως να καθαρθεί από τον φόνο, τόσο του Οινομάου όσο και του Μυρτίλου, ο Πέλοψ, και γι’  αυτό πηγαίνει στον Ωκεανό. Τον καθαρμό τον πραγματοποιεί ο Ήφαιστος.  Επιστρέφει κατόπιν  στην Πίσα,  παντρεύεται την Ιπποδάμεια και γίνεται βασιλιάς στην θέση του Οινομάου. « …Πέλοψ δ ποθανόντος Ονομάου τήν τε Πισαίαν σχε κα λυμπίαν…» ( Παυσανίου Ηλειακά, κεφ. 1 , παραγρ.7)
Μάλιστα τόση ήταν η χαρά των συμπατριωτών του στην Φρυγία,  όπως πληροφορούμαστε στην Ωγυγία, ώστε χόρευαν λέει,  οι φρύγες χορό επινίκιο κατά τον φρυγικό τρόπο,  τον Κόρδακα αποκαλούμενο. Και έκτισαν ναό αφιερωμένο στην Άρτεμη, της Κορδάκας Αρτέμιδος όπως τον είπαν και κάθε χρόνο γιόρταζαν και θυσίαζαν για τα επινίκια του Πέλοπα. «…σημεά στιν ερο Κορδάκας πίκλησιν ρτέμιδος, τι ο το Πέλοπος κόλουθοι τ πινίκια γαγον παρ τ θε ταύτ κα ρχήσαντο πιχώριον τος περ τν Σίπυλον κόρδακα ρχησιν…» (Παυσανίου Ηλειακά,μέρος Β΄,κεφ.22,παραγρ.1)

Ο Πέλοψ ως βασιλιάς της Πίσας επέκτεινε την βασιλεία του λίγο-λίγο ώστε έφθασε κάποια στιγμή να εξουσιάζει τόσο μεγάλο μέρος της Απίας που την μετονόμασε σε Πελοπόννησο, « … κα τν χώραν φ´ αυτο Πελοπόννησον προσηγόρευσεν…» (Διοδώρου Σικελιώτου, Δ΄, 73),μία ονομασία που μέχρι σήμερα ισχύει για να δείχνει την κραταιά του Πέλοπος εξουσία, η οποία έμελλε να χαράξει με πολύ βαθιά γράμματα, όχι μονάχα το μέλλον του Πέλοπα αλλά και των απογόνων του που θα έρχονταν σε λίγο στο φώς μιας μοναδικής από κάθε άποψης μοιραίας γενιάς...